Biofilm i metody jego usuwania 0

Biofilm i metody jego usuwania

 

Niektóre komórki bakteryjne zarówno w środowisku naturalnym jak i sztucznym zdolne są do tworzenia zorganizowanych struktur zwanych biofilmem. Struktura ta ma charakter złożony i pełni szereg funkcji, wśród których do najważniejszych zalicza się ochronną. Wytworzony przez bakterie biofilm chroni je przed niekorzystnym oddziaływaniem środowiska takim jak np. wysoka temperatura, bakteriobójcze substancje chemiczne lub oddziaływanie mechaniczne. Odporność na wymienione czynniki wynika m. in. ze zdolności do produkcji, przez komórki bakteryjne, zewnątrzkomórkowych substancji polimerowych (EPSs), które tworzą matrycę biofilmu i nadają odpowiednie właściwości fizykochemiczne. Formowanie biofilmu odbywa się dzięki wzajemnej „komunikacji” komórek bakteryjnych (na drodze chemicznej), ten sposób „porozumiewania się” zwany jest Quorum sensing.

 

Zapobieganie powstawaniu biofilmu

Zjawisko tworzenia się biofilmu w procesie produkcji żywności jest zazwyczaj niepożądane, ogranicza procesy przepływu, sprzyja szybszemu zużyciu materiałów instalacyjnych, a także może stanowić poważne zagrożenie z punktu widzenia bezpieczeństwa żywności. Istnieją różne sposoby przeciwdziałania temu zjawisku jak np.:

  • stosowanie w procesach technologicznych urządzeń i instalacji zbudowanych z odpowiednio gładkich materiałów (np. stal kwasoodporna 316 lub 304 o współczynniku Ra < 0,8µm, polipropylen),
  • projektowanie instalacji i urządzeń, tak aby nie sprzyjały odkładaniu się produktu i nie zawierały miejsc trudnodostępnych dla roztworów myjących (przestrzegaznie zasad Hygienic Design),
  • kontrola i wymiana zużytych elementów instalacji (m.in. porysowanych tworzyw sztucznych),
  • stosowanie wystarczająco częstych i zwalidowanych procesów mycia (m.in. zapewnienie wysokich wartości prędkości przepływu w rurociągach dochodzących do 1,5 m/s),
  • stosowanie wystarczająco częstych i zwalidowanych procesów dezynfekcji (dezynfekowanie linii maksymalnie 4 godziny przed rozpoczęciem produkcji).

Należy pamiętać, że zapobieganie rozwojowi biofilmu jest zazwyczaj znacznie i prostsze niż jego znalezienie i usuwanie.

 

Metody usuwania biofilmu

Gdy już dojdzie do rozwoju biofilmu w instalacji linii produkcyjnej należy przystąpić do jego natychmiastowego usunięcia. Wynika to z faktu, iż od dojrzałej struktury odrywają się fragmenty zdolne do infekowania kolejnych części linii produkcyjnej. Usuwanie powinno mieć charakter kompleksowy i najlepiej jeśli mogłoby obejmować więcej niż jedną metodę. Metody usuwania biofilmu dzielimy na:

  • mechaniczne – polegają na fizycznym uszkodzeniu struktury biofilmu umożliwiając tym samym lepszą penetrację środków chemicznych. Metoda ta obejmuje takie procesy jak szczotkowanie i skrobanie, a w obiegach zamkniętych mytych w CIP - przepływ cieczy z prędkością 1,2 – 1,5 m/s. W przypadku delikatnych konstrukcji, czasami stosuje się przepuszczenie wewnątrz instalacji gumowych kuleczek lub innych substancji działających lekko abrazyjnie na ścianki rurociągu,
  • chemiczne – obejmują wykorzystanie środków chemicznych mających za zadanie zniszczenie struktury biofilmu oraz zabicie drobnoustrojów odpowiedzialnych za jego rozwój. Przy wyborze odpowiedniej substancji należy wziąć pod uwagę jej wpływ na materiał, z którego wykonana jest instalacja.Do najskuteczniejszych środków chemicznych stosowanych do usuwania biofilmu należą:
    • peroksokwasy (np. kwas nadoctowy w mieszaninie z nadtlenkiem wodoru) – bardzo wysoka skuteczność
    • chlor i jego związki (np. dwutlenek chloru) – zdolne do niszczenia EPSs, ale pozostawiający na procesie bardzo silny, obcy zapach,
    • ozon
    • biguanidy (np. chlorheksydyna)
  • enzymatyczne – uzupełniająco można wykorzystać także preparaty zawierające enzymy hydrolizujące polisacharydy i białka zewnątrzkomórkowe odpowiedzialne za integralność błony biologicznej i jej powinowactwo do podłoża. Zastosowanie odpowiednich enzymów powoduje rozkład biofilmu i zwiększa wydajność procesu dezynfekcji.
  • termiczne – dla instalacji, które pod względem materiałowym i bezpieczeństwa procesowego, zdolne są poddania ich około 30-minutowej sterylizacji (SIP) za pomocą pary (skuteczność niższa od opisanych powyżej metod mechanicznych i chemicznych).


Istnieją na rynku również rozwiązania pozwalające na eliminację biofilmu dzięki wykorzystaniu generowanych fal elektrycznych (rozpad komórek bakteryjnych w środowisku wodnym). Są to jednak rozwiązania mało popularne i trudno naleźć informacje na temat ich skuteczności wśród personelu zakładów produkcyjnych, czy w literaturze fachowej.

 

KOMENTARZE (0)

do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper.pl